De Volkskrant newspaper (the Netherlands) annual photography special

 

Idi Amin is eigenlijk een lieve schat

by Olaf Tempelman

 

21 December 2013

 

 

Met haar geschilderde kinderportretten van dictators verbeeldt de Britse kunstenares Annie Kevans de theorie dat de klassieke dictator in een infantiel stadium is blijven steken.

​

 

Idi Amin: staat bij het spelen soms wat al te sterk zijn mannetje, maar is eigenlijk een lieve schat. Adolf Hitler: de jongen bruist van de ambities, maar hij zoekt nog naar de juiste wijze ze te kanaliseren. Mao Zedong: door- zettertje, op het schoolplein vaak het baasje van de hele groep. Ze vormen een multicultureel jongensschooltje – de dertig kinderen die de Britse kunstenares Annie Kevans (1972) in grijsbruine olieverfstreken op papier heeft vastge- legd. Jongensmodellen, geplukt uit groep 1 tot en met 8 en uit het aangrenzende kinderdagverblijf, althans: dat zou je kunnen zeggen als je, nou ja, niet weet wat er van deze jon- gens is geworden.

 

Voorkennis verandert de manier waarop we dit gezel- schap bekijken. We zien de rancune van het kind Hitler, de onbuigzaamheid van de peuter Pol Pot en het minderwaar- digheidscomplex van de jonge Ceausescu. De jonge Franco oogt niet noemenswaardig anders dan de oude: alle leider- schapskwaliteiten zijn al aan zijn jongensgezicht af te lezen. Hij is niet de enige leider die zich laat herkennen. Van veel dictators uit de twintigste eeuw is maar één jeugdfoto be- kend. Dat die foto’s Kevans bij het schilderen inspireerden, valt aan veel portretten af te zien.

 

Vergelijk je de schilderijen met de foto’s, dan mag je con- cluderen dat Hitler en Mao verdraaid goed gelukt zijn. Ceau- sescu, vleugje rood op de lippen, mag er eveneens wezen, met die blik die communiceert dat er een ongelukje is ge- beurd op de eerste dag zonder luier. Ook Banzer van Bolivia bleef op het kinderdagverblijf niet droog: zijn grote ogen vertellen wat hij de juffrouw niet durfde te zeggen. Beide dic- tators kampten later met incontinentieproblemen.

 

Kevans’ Stalin is aan de lieve kant, die oogt minder verbeten dan het Georgische kind dat rond 1890 op een groepsfoto be- landde. Haar Saddam Hoessein bezit ook een bepaalde kwetsbaarheid die je bij het gefotografeerde exemplaar niet een-twee-drie terugziet. Misschien bedoelde de kunstenares het wel zo. Het was niet haar bedoeling foto’s na te schilde- ren. Ze wil verontrusten door de onschuld van kinderen te verbinden met de misdaden van dictators.

 

Uit de psychologie komt de theorie dat de klassieke dicta- tor qua sociale ontwikkeling in een infantiel stadium is blij- ven steken. Hij vindt dat alles hem toekomt. Zijn vocabulaire lijkt op dat van vechtende jongetjes op het schoolplein: ‘dit is van mij, ik maak jou dood als je dit afpakt!’

 

Zo bezien zien we beruchte mannen in een natuurlijke pose. Echter: andere kenmerken van jonge kinderen ontbre- ken. Op géén van deze jongensgezichten treffen we sporen aan van ontvankelijkheid, nieuwsgierigheid of vrolijkheid.

 

Bekijk Kevans’ portretten en constateer dat geen van haar modellen lacht – iets wat deze kinderen ook niet deden op de foto’s die de kunstenares inspireerden. De kleuter Ante Pave- lic, later leider van het Kroatische fascistische schrikbewind uit de jaren 1941 - 1945, kijkt nog enigszins vragend de wereld in. De andere kinderen stellen geen vragen: hun wereld- beeld heeft zich al gevormd en is hard als een rots. Nochtans zijn zij onderhevig aan de macht van anderen, dat maakt ze vaak boos en verongelijkt. Zodra ze de kans krijgen, zullen ze orde op zaken gaan stellen.

 

Olaf Tempelman (1971) is verslaggever van de Volkskrant